Hukuki uyuşmazlıkların çözümünde mahkemeler dışında etkili bir alternatif olan arabuluculuk, Türkiye’de son yıllarda yasal düzenlemelerle önem kazandı. Bu yöntem, ihtiyari ve zorunlu arabuluculuk olarak ikiye ayrılır. Peki bu kavramlar ne anlama geliyor? Hangi durumlarda tercih edilmeli? İşte detaylar...
İhtiyari arabuluculuk, tarafların gönüllü iradeleriyle başvurduğu, hukuki süreçlerden önce veya dava devam ederken uygulanabilen bir çözüm yöntemidir. Bu süreçte, taraflar tarafsız bir arabulucu eşliğinde iletişim kurarak uzlaşma arar.
Gönüllülük Esası: Hiçbir yasal zorunluluk olmadan, tarafların anlaşmazlığı çözmek için tercih ettiği bir yoldur.
Esnek ve Gizli: Sürecin kuralları, zamanlaması ve arabulucu seçimi taraflarca belirlenir. Görüşmeler gizli yürütülür ve delil olarak kullanılamaz.
Uygulama Alanları: Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebildiği özel hukuk uyuşmazlıkları (miras paylaşımı, komşu anlaşmazlıkları, ticari sözleşmeler vb.).
Zorunlu arabuluculuk, kanunen ön koşul olan ve belirli davalarda dava açmadan önce başvurulması gereken bir süreçtir. 2018’den bu yana Türkiye’de iş, ticaret ve tüketici davalarında uygulanır.
Yasal Zorunluluk: Örneğin, işçilik alacakları (maaş, kıdem tazminatı) veya tüketici uyuşmazlıklarında dava şartıdır. Arabulucuya başvurulmadan açılan davalar reddedilir.
Standart Süreç: Arabulucu ataması ve süreç, mevzuatta belirlenen kurallara tabidir. Örneğin, ticari davalarda arabulucu 6 hafta içinde süreci tamamlamalıdır.
Ücret Yapısı: Genellikle davacı tarafından ödenir. Anlaşma sağlanamazsa, ücret Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanabilir.
|
Kriter |
İhtiyari Arabuluculuk |
Zorunlu Arabuluculuk |
|
Başlangıç |
Tarafların gönüllü iradesiyle başlar. |
Kanuni zorunluluk nedeniyle başlar. |
|
Esneklik |
Süreç taraflarca belirlenir. |
Yasalarla sınırlandırılmıştır. |
|
Uygulama Alanı |
Her özel hukuk uyuşmazlığında kullanılır. |
Sadece kanunda belirtilen davalarda. |
|
Arabulucu Seçimi |
Taraflar serbestçe seçebilir. |
Arabulucu ilgili mercilerce atanır. |
|
Maliyet |
Taraflar ücreti paylaşır. |
Genellikle davacı öder. |
İhtiyari Arabuluculuk: Tarafların iletişimini korumak istediği, karmaşık olmayan uyuşmazlıklar (örneğin miras taksimi, komşu hakları).
Zorunlu Arabuluculuk: İş hukuku, tüketici hakları veya ticari sözleşmeler gibi kanunen zorunlu olduğu durumlar.
Anlaşma olmaması halinde taraflar mahkemeye başvurabilir. Süreçte paylaşılan bilgiler mahkemede kullanılamaz.
İş, ticari, tüketici ve miras davalarında zorunludur. Detaylar için 7155 ve 6325 sayılı Kanunlar incelenmelidir.
İhtiyaride taraflar anlaşarak paylaşır. Zorunlu süreçte ücretler Adalet Bakanlığı tarafından belirlenir.
İhtiyaride taraflar serbestçe seçer. Zorunluda ise arabulucu Adalet Bakanlığı listesinden atanır.
Anlaşma metni imzalandığında, icra edilebilir belge niteliği kazanır.
Hukuki uyuşmazlıklarınızda doğru çözüm yöntemini seçmek için Bursa Bilge Hukuk uzmanlarından destek alabilirsiniz. Zaman ve maliyet tasarrufu sağlayan arabuluculuk süreçleriyle ilgili detaylı bilgi için iletişime geçin.